आजच्या घडीला जवळजवळ प्रत्येक शेतकरी बांधवाने पीक विमा उतरवलेला आहे. पावसाच्या अनियमिततेमुळे आणि निसर्गाच्या प्रतिकूल परिस्थितीमुळे शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणावर नुकसान सहन करावं लागतं. अशावेळी पीक विमा ही शेतकऱ्यांसाठी दिलासा देणारी योजना ठरते. पण प्रश्न असा पडतो की – “मी तक्रार कुठे करायची? क्लेम कसा करायचा?”
तर मित्रांनो, 2025 पासून पीक विमा क्लेम प्रक्रियेमध्ये मोठे बदल करण्यात आले आहेत. चला तर मग ही नवी प्रक्रिया आपण सविस्तर जाणून घेऊया.
2024 पर्यंतची जुनी प्रक्रिया
मागील वर्षापर्यंत शेतकऱ्यांना वैयक्तिक तक्रार नोंदवावी लागत होती.
नुकसान झाल्यावर 72 तासांच्या आत विमा प्रतिनिधीला पूर्वसूचना द्यावी लागत असे.
पंचनामा करून नुकसान भरपाई निश्चित केली जात असे.
पण या प्रक्रियेत अनेक अडचणी येत होत्या. त्यामुळे सरकारने ही प्रणाली बदलली आहे.
2025 पासूनची नवी प्रक्रिया
आता शेतकऱ्यांना वैयक्तिक तक्रार करण्याची गरज नाही.
सरकारने तीन ट्रिगर (स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती, मध्य हंगाम प्रतिकूल परिस्थिती, काढणी पश्चात नुकसान) रद्द केले आहेत.
आता फक्त पीक कापणी प्रयोग (CCE) आणि सॅटेलाईट टेक्नॉलॉजी यांच्या आधारेच नुकसान भरपाई दिली जाणार आहे.
है पण वाचा : नियमित कर्जदार शेतकऱ्यांसाठी राज्यसरकारची पंजाबराव देशमुख व्याज सवलत योजना |
पीक विमा क्लेम कसा ठरतो?
तुमच्या तालुका/मंडळातील मागील 5 ते 7 वर्षांचं उंबरठा उत्पादन (Threshold Yield) तपासलं जातं.
सध्याच्या हंगामात झालेलं प्रत्यक्ष उत्पादन (Yield) त्याच्याशी तुलना केलं जातं.
उत्पादनात घट दिसली तर त्या प्रमाणात नुकसान भरपाई ठरते.
त्या मंडळातल्या सर्व शेतकऱ्यांना समान प्रमाणात क्लेम मिळतो.
👉 उदाहरण :
जर सोयाबीनचं सरासरी उत्पादन 7 क्विंटल असेल आणि यावर्षी 5 क्विंटल उत्पादन झालं, तर 2 क्विंटल घट मानली जाईल आणि त्यावर आधारित क्लेम तयार होईल.
कोणती तंत्रज्ञान वापरले जाते?
पीक कापणी प्रयोग (CCE) → 50% वजन (weightage)
सॅटेलाईट टेक्नॉलॉजी → 50% वजन (weightage)
या दोन्हींच्या डेटाच्या आधारे नुकसान भरपाई निश्चित केली जाते.
शेतकऱ्यांनी काय करावं?
आपल्या तलाठी, कृषी सहायक, ग्रामसेवक यांच्याशी सतत संपर्क ठेवा.
गावात पावसामुळे किंवा आपत्तीमुळे नुकसान झाल्यास तात्काळ माहिती द्या.
पंचनामे वेळेवर झाले आहेत का हे तपासा.
तहसील कार्यालय, कृषी मित्र व महसूल विभागाशी संपर्कात राहा.
👉 कारण भविष्यात नुकसान भरपाई ठरवताना हाच डेटा महत्त्वाचा असतो.
है पण वाचा : थकीत विमा भरपाई आता कधी मिळणार? शेतकऱ्यांसाठी मोठी माहिती
महत्त्वाचे मुद्दे
वैयक्तिक तक्रार करण्याची आवश्यकता नाही.
क्लेम संपूर्ण मंडळासाठी होणार आहे.
उंबरठा उत्पादनापेक्षा घट झाली तरच नुकसान भरपाई मिळेल.
क्लेमची रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाईल.
निष्कर्ष
2025 पासून पीक विमा क्लेम प्रक्रिया पूर्णपणे बदलली आहे. शेतकऱ्यांनी आता फक्त विमा भरावा आणि आपल्या गावातील शेतीसंबंधित अधिकार्‍यांशी सतत संपर्कात राहावं. उत्पादनात घट झाल्यास नुकसान भरपाई आपोआप मिळेल.
कॉल टू अॅक्शन
ही माहिती उपयुक्त वाटली असेल तर नक्कीच आपल्या शेतकरी मित्रांसोबत शेअर करा.
अशाच शेती आणि सरकारी योजना संदर्भातील अपडेट्ससाठी आमचा ब्लॉग नियमित वाचा.