मोहरी पीक माहिती: मोहरीच्या लागवडीत तुकडे होण्याची समस्या, शेतकऱ्यांनी करा या ५ गोष्टी, होणार नाही नुकसान

जाणून घ्या मोहरी फुटण्याची समस्या का आहे आणि त्यावर काय उपाययोजना कराव्यात

हिवाळा हंगाम चालू आहे. सकाळ-संध्याकाळ थंडी पडू लागली आहे, मात्र दुपारी कडक उन्हाचा थेट परिणाम मोहरीच्या लागवडीवर दिसून येत आहे. सध्या हिवाळ्यातील उच्च तापमानाचा मोहरीच्या पिकावर परिणाम होत आहे. राजस्थान, उत्तर प्रदेश, हरियाणा, मध्य प्रदेश अशा प्रमुख राज्यांमध्ये यावेळी मोहरीच्या पेरणीवर परिणाम दिसून येत आहे.

मोहरीची पिके कमी झाली आहेत. मोहरी पिकासाठी उच्च तापमानामुळे अनेक समस्या निर्माण होत आहेत. ज्या ठिकाणी पेरणी केली आहे, तेथे तापमानामुळे उगवण, रोग आणि वाढीवर परिणाम झाला आहे. हा लेख मोहरीच्या उगवणाच्या समस्यांवर आणि त्यावर काय उपाययोजना कराव्यात, यावर आधारित आहे.

उच्च तापमानामुळे होणारी मोहरीच्या पिकावर समस्या

ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर महिन्यांमध्ये तापमान सामान्यपेक्षा जास्त होते. उच्च तापमानामुळे मोहरीच्या पिकावर थेट परिणाम झाला आहे. विशेषतः राजस्थानमध्ये, तापमान २ ते ७ अंश सेल्सियसने वाढले आहे. त्यामुळे मोहरीची उगवण कमी झाली आहे. यावर्षी गेल्या वर्षीच्या तुलनेत पेरणी क्षेत्र ७.२ टक्के कमी झाल्याचे सांगितले जात आहे.

तापमानाच्या वाढीमुळे, पिकांच्या उगवणीवर प्रतिकूल परिणाम होतो. तापमान जास्त असताना मोहरी पिके उगवू शकत नाहीत किंवा जास्त तापमानामुळे उगवली तरी त्यांची वाढ थांबते. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होऊ शकते.

मोहरी पिकाचे तापमानाच्या परिणामातून संरक्षण

हवामानाच्या बदलामुळे मोहरीच्या पिकावर परिणाम होतो आहे. अनेक शेतकऱ्यांनी यावर्षी मोहरीची उशिरा पेरणी केली आहे. ज्या शेतकऱ्यांना पिकाच्या उगवणीच्या समस्यांचा सामना करावा लागतो आहे, त्यांना काही उपाययोजना करून नुकसान कमी करता येऊ शकते.

तापमानाच्या वाढीमुळे मोहरीचे पीक वितळते. यासाठी पेंटोनाइड सल्फर दीड ते दोन किलो प्रति बिघा या प्रमाणात शेतात पसरवावे. यामुळे पिकांचे संरक्षण होऊ शकते. याशिवाय, मोहरीच्या मुळांचा कुजनारा रोगही वाढत आहे. यावर मेटालॅक्सिलचे अर्धा ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करणे महत्त्वाचे आहे.

उच्च तापमानामुळे होणारे रोग आणि त्यांचे उपाय

मोहरीच्या पिकात अनेक रोगांचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. त्यातील काही रोग खोडकिडी आणि मुळं कुजण्याचे आहेत. यामुळे पिकाची वाढ अडथळ्यात येते.

  1. खोडकिडी रोग: हे एक सामान्य रोग आहे, जो मोहरीच्या पिकाच्या खोडावर आढळतो. यावर उपाय म्हणून पिकाचे अवशेष जाळून गाडावेत. यामुळे रोगाचा प्रादुर्भाव कमी होतो. शेत तणमुक्त ठेवावे आणि पिकाच्या गरजेपेक्षा जास्त पाणी देणे टाळावे.
  2. मुळं कुजण्याचे रोग: मेटालॅक्सिलचा वापर मुळं कुजण्याच्या समस्येवर उपयुक्त ठरतो. अर्धा ग्रॅम मेटालॅक्सिल प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी केल्यास मुळांची कुजणी रोखता येऊ शकते.
  3. जिवाणू संसर्ग: जिवाणू संसर्गाच्या समस्येसाठी स्टेपटोसायक्लिन आणि कार्बेन्डाझिम एकत्र वापरणे उपयुक्त ठरते. 3 ग्रॅम स्टेपटोसायक्लिन आणि 30 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम 15 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा.

मोहरीच्या पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर

मोहरीच्या पिकाचे तापमानामुळे होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा उपयोग करणे आवश्यक आहे. पिकांचा संरक्षणात्मक उपाय म्हणून हवामानाच्या अंदाजाचे पिकावर होणारे परिणाम आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने योग्य उपाययोजना करणे फायदेशीर ठरते.

तंत्रज्ञानाच्या मदतीने हवामानाचे वेगवेगळे मॉडेल्स आणि अंदाज मिळवून शेतकऱ्यांना पेरणी, सिंचन आणि पिकांचे व्यवस्थापन योग्य प्रकारे करणे शक्य होते.

Also Read : Farmer ID Card Maharashtra Registration Online 2024 | किसान आयडी कार्ड कसे बनवावे

मोहरी पिकाचे पोषण व्यवस्थापन

मोहरीचे उत्पादन वाढविण्यासाठी योग्य पोषण व्यवस्थापन करणे महत्त्वाचे आहे. पिकांची उगवण चांगली होण्यासाठी नत्रयुक्त खतांचा योग्य प्रमाणात वापर करावा. त्याचबरोबर, सल्फरयुक्त खते मोहरीसाठी फायदेशीर असतात. या खते मातीच्या तपासणीवर आधारित वापरणे महत्त्वाचे आहे.

मोहरीच्या पेरणीची योग्य वेळ

मोहरीच्या पेरणीसाठी योग्य वेळ खूप महत्त्वाचा आहे. मोहरीची पेरणी सप्टेंबरच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा ऑक्टोबरच्या मध्यापर्यंत करणे सर्वोत्तम ठरते. यामुळे उगवणीसाठी आदर्श तापमान मिळू शकते. योग्य वेळेस पेरणी केली तर, तापमानामुळे होणारा प्रतिकूल परिणाम कमी होऊ शकतो.

रोगप्रतिकारक वाणाची निवड

सर्वसाधारणपणे, रोगप्रतिकारक वाणांची निवड मोहरीच्या पिकाच्या सुरक्षेसाठी महत्त्वाची आहे. यामुळे तापमानाच्या वाढीमुळे होणारा रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. त्याचबरोबर, उच्च तापमान असलेल्या प्रदेशांसाठी संशोधित वाण निवडणे उपयुक्त ठरते.

उपाययोजना

  1. पाणी व्यवस्थापन: मोहरीच्या पिकासाठी योग्य पाणी व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. पिकाच्या गरजेप्रमाणे पाणी देणे आवश्यक आहे. पाणी न देता फुलगळ होण्याची शक्यता असते.
  2. सेंद्रिय मल्चिंग: सेंद्रिय मल्चिंगचा वापर करून झाडांची आर्द्रता टिकवता येऊ शकते. यामुळे पिकाच्या उत्पादनाची गुणवत्ता सुधारते.
  3. औषधांचा वापर: मोहरीच्या पिकासाठी औषधांचा वापर योग्य प्रमाणात करणे आवश्यक आहे. पिकावर फवारणी करण्यापूर्वी शेतकऱ्यांनी आपल्या जिल्ह्याच्या कृषी विभागाचा सल्ला घेतला पाहिजे.

FAQ

प्रश्न १: मोहरी पिकाला उच्च तापमानाचा सर्वाधिक फटका कधी बसतो?

उत्तर: ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर महिन्यातील तापमान सामान्यपेक्षा जास्त असल्यास, मोहरीच्या उगवणीवर आणि पिकाच्या विकासावर प्रतिकूल परिणाम होतो.

प्रश्न २: मोहरीच्या मुळं कुजण्याची समस्या कशी सोडवावी?

उत्तर: मुळं कुजण्याच्या समस्येवर उपाय म्हणून मेटालॅक्सिलचा अर्धा ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

प्रश्न ३: खोडकिडी रोगाचा प्रादुर्भाव कसा रोखता येईल?

उत्तर: खोडकिडी रोग टाळण्यासाठी, पिकाचे अवशेष जाळून गाडावेत, शेत तणमुक्त ठेवावे आणि गरजेपेक्षा जास्त पाणी देणे टाळावे.

प्रश्न ४: उच्च तापमानामुळे मोहरी पिकाचे उत्पादन कसे सुरक्षित ठेवता येईल?

उत्तर: उच्च तापमानापासून पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी पेंटोनाइड सल्फर, कार्बेन्डाझिम, आणि मेटालॅक्सिल यांसारख्या रसायनांचा योग्य प्रमाणात वापर करून फवारणी करावी.

प्रश्न ५: जिवाणू संसर्गाची समस्या असल्यास कोणता उपाय करावा?

उत्तर: जिवाणू संसर्गाच्या समस्येवर स्टेपटोसायक्लिन 3 ग्रॅम आणि कार्बेन्डाझिम 30 ग्रॅम 15 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

प्रश्न ६: मोहरी पिकामध्ये तापमानामुळे फुलगळ होण्याची समस्या कशी टाळावी?

उत्तर: उच्च तापमानामुळे फुलगळ होऊ नये यासाठी झाडांना योग्य वेळेवर सिंचन द्यावे. झाडांची आर्द्रता टिकवण्यासाठी सेंद्रिय मल्चिंगचा वापर करावा.

प्रश्न ७: मोहरीच्या पेरणीसाठी योग्य वेळ कोणती आहे?

उत्तर: मोहरीची पेरणी सप्टेंबरच्या शेवटच्या आठवड्यापासून ऑक्टोबरच्या मध्यापर्यंत करावी, जेणेकरून उगवणीसाठी आदर्श तापमान उपलब्ध होईल.

प्रश्न ८: मोहरीच्या लागवडीत रोगप्रतिकारक वाणांची निवड किती महत्त्वाची आहे?

उत्तर: रोगप्रतिकारक वाण निवडल्यास उष्णतेसह खोडकिडी आणि इतर रोगांचा प्रभाव कमी होतो. तसेच, उच्च तापमान असलेल्या प्रदेशांसाठी संशोधित वाण निवडणे उपयुक्त ठरते.

प्रश्न ९: पिकामध्ये खते आणि पोषण व्यवस्थापन कसे करावे?

उत्तर: उगवणीनंतर नत्रयुक्त खतांचा योग्य प्रमाणात वापर करावा. सल्फरयुक्त खते मोहरी पिकासाठी फायदेशीर ठरतात आणि त्याचा वापर माती परीक्षणानुसार करावा.

प्रश्न १०: मोहरीच्या उत्पादनासाठी हवामानाचा अंदाज कसा उपयोगी ठरतो?

उत्तर: हवामानाचा अंदाज लक्षात घेऊन पेरणी आणि सिंचन नियोजन केल्यास पिकांवरील प्रतिकूल परिस्थितींचा प्रभाव कमी करता येतो. तंत्रज्ञानाच्या मदतीने हवामानाचा अंदाज मिळवणे सोपे आहे.

निष्कर्ष

मोहरीच्या पिकावर हिवाळ्यातील उच्च तापमानाचा थेट परिणाम होत आहे. यामुळे पिकांच्या उगवण क्षमतेवर विपरीत परिणाम होतो. तापमान वाढल्यामुळे मोहरीचे पीक उगवू शकत नाही किंवा उगवले तरी त्याचे उत्पादन कमी होते. या समस्येसाठी पेंटोनाइड सल्फर, मेटालॅक्सिल, आणि कार्बेन्डाझिम यांचा योग्य वापर आवश्यक आहे.

शेतकऱ्यांना शेत तणमुक्त ठेवावं, पाणी व्यवस्थापन योग्य प्रकारे करावं, आणि तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून मोहरीच्या पिकांचे उत्पादन वाचवू शकतात.

Leave a Comment